Indonesia lulus undang-undang umrah bebas tanpa agensi

JAKARTA: Pemerintah Indonesia secara rasmi telah menggubal dan melaksanakan Undang-Undang No. 14 Tahun 2025 mengenai Pengurusan Haji dan Umrah, yang buat pertama kali membenarkan umat Muslim untuk menunaikan umrah secara bebas tanpa melalui agensi pelancongan rasmi.

Menurut Artikel 86 (1) undang-undang baru tersebut, ibadah umrah boleh dilaksanakan dalam tiga cara: melalui penyelenggara umrah berlesen (PPIU), secara bebas, atau melalui Kementerian Agama.

Wakil Kementerian Haji dan Umrah Indonesia menjelaskan bahawa peraturan baru yang membenarkan umrah secara bebas ini adalah bertujuan untuk menangani perubahan dasar pihak Arab Saudi serta memastikan perlindungan terhadap jemaah dan sektor perkhidmatan umrah negara.

Timbalan Menteri Haji dan Umrah, Encik Dahnil Anzar Simanjuntak ketika ditemui wartawan di Jakarta pada 25 Oktober berkata bahawa perubahan dasar yang kerap berlaku di Arab Saudi memberi kesan langsung kepada jemaah Indonesia, justeru rangka undang-undang bagi perjalanan bebas adalah perlu.

Sistem ini dikaitkan dengan Kementerian Haji dan Umrah Arab Saudi serta platform Nusuk, yang menjamin keselamatan data dan melindungi jemaah. Undang-undang ini turut menjamin bahawa jemaah bebas akan menerima perkhidmatan seperti yang dipersetujui dan menyediakan ruang untuk laporan jika berlaku kekurangan kepada menteri.

“Aturan ini dilakukan untuk memberikan kepastian undang-undang terhadap amalan yang sudah lama wujud tanpa perlindungan formal,” katanya.

Pemerintah juga menetapkan hukuman tegas bagi penyalahgunaan. Menurut Artikel 122, individu atau syarikat yang menganjurkan perjalanan umrah tanpa kebenaran atau menghantar jemaah secara haram boleh dipenjara sehingga enam tahun dan didenda maksimum 2 bilion rupiah (S$156,590). Penyalahgunaan deposit jemaah boleh membawa hukuman penjara sehingga lapan tahun dan denda setara.

Encik Dahnil menegaskan bahawa skim umrah bebas ini adalah bersifat peribadi dan tidak boleh digunakan untuk menganjurkan ziarah berkumpulan di luar sistem rasmi. Setiap peserta mesti mendaftar secara langsung dalam sistem kementerian, memastikan perlindungan administrasi dan undang-undang.

Bagaimanapun, undang-undang ini mencetuskan reaksi pelbagai daripada persatuan agensi pelancongan umrah, dengan sebahagian daripada mereka memberi amaran bahawa ia mungkin mengancam kelangsungan operator berlesen.

Ketua Setiausaha Persatuan Pengelola Haji dan Umrah Muslim Indonesia (AMPHURI), Encik Zaki Zakariya berkata: “Ini telah menimbulkan kebimbangan mendalam dalam kalangan penyelenggara rasmi dan pengusaha umrah serta haji di seluruh Indonesia.”

Encik Zaki berpendapat bahawa dasar tersebut boleh menyebabkan keruntuhan ekosistem perniagaan umrah kerana banyak PPIU dikendalikan oleh organisasi komuniti, pondok pesantren, institusi zakat dan penceramah Islam.

“Jika pengesahan umrah bebas dilaksanakan tanpa sekatan, maka akan berlaku kesan domino termasuk ribuan PPIU tutup dan berjuta-juta pekerja hilang pekerjaan,” ujar beliau.

Selain impak ekonomi, Zaki melihat risiko yang boleh membahayakan jemaah. Beliau berkata jemaah yang melakukan umrah secara bebas berpotensi tidak mendapat bimbingan agama, bimbingan fiqh dan perlindungan undang-undang sewaktu berada di Tanah Suci.
“Umrah bebas mungkin kelihatan memberi kebebasan, tetapi sebenarnya membawa risiko besar untuk jemaah,” tambah Encik Zaki.

Beliau menegaskan ramai jemaah tidak faham peraturan Arab Saudi dan sebagai hasilnya sering melanggar norma agama atau berdepan dengan sekatan. Dengan keadaan tersebut, Encik Zaki percaya jemaah lebih terdedah apabila melakukan umrah tanpa pengawasan.

Anggota Pesuruhjaya VII Dewan Perwakilan Rakyat (DPR) Indonesia, Encik Ashari Tambunan menggesa penyedia perkhidmatan haji dan umrah agar tidak berlebihan memberikan reaksi terhadap pelaksanaan umrah bebas. Menurut beliau, dasar ini bertujuan memberi kepastian undang-undang kepada semua pihak serta membuka akses dan fleksibiliti bagi rakyat yang ingin ke Tanah Suci secara lebih bebas.

“Pengusaha tidak perlu panik. Pasaran umrah di Indonesia tetap memerlukan perkhidmatan profesional, dari pembimbing rohani, penginapan, hingga bantuan teknikal. Bezanya sekarang ialah masyarakat mempunyai pilihan yang lebih pelbagai,” kata Encik Ashari. - Agensi berita