25 tahun hidup di S’pura tanpa kerakyatan, tidak dapat sekolah atau kerja

Setiap harinya dihabiskan di kolong blok dan taman di Clementi berdekatan rumahnya, tetapi apabila rakan-rakannya pergi bekerja, Encik Ricqo Rafiezuwan sering mendapati dirinya bersendirian.

Begitu juga nasibnya ketika membesar. Beliau akan menunggu kawan-kawannya pulang dari sekolah untuk bermain bola sepak dengan mereka.

Lelaki berusia 25 tahun itu tidak pernah bersekolah. Beliau tidak tahu bagaimana rasanya berada di dalam kelas yang bising, menyanyikan lagu kebangsaan semasa perhimpunan pagi, atau mengambil peperiksaan. 

Encik Ricqo mengajar dirinya untuk berbahasa Inggeris dan Melayu pasar, tetapi menghadapi kesukaran membaca dan menulis.

Walaupun dilahirkan di Singapura dan tidak pernah meninggalkan negara ini, Encik Ricqo adalah antara 853 orang tanpa kerakyatan yang tinggal di Singapura pada 31 Disember 2023. Ini bermakna beliau tidak diiktiraf sebagai warganegara mana-mana negara dan tidak mempunyai kewarganegaraan sama sekali.

Sebagai seorang dewasa tanpa kerakyatan di Singapura yang bukan penduduk tetap (PR), beliau tidak berhak mendapat pendidikan bersubsidi, penjagaan kesihatan dan perumahan.

Bercakap kepada akhbar The Straits Times (ST), beliau berkongsi dilahirkan kepada seorang ibu tanpa kerakyatan yang tidak berkahwin yang meninggalkannya dalam jagaan kenalannya, pasangan Singapura yang tidak mempunyai anak.

Pasangan itu, kini berusia 50-an, membesarkannya sebagai anak mereka sejak masih bayi dan mereka sekeluarga tinggal di flat dua bilik di Clementi. Encik Ricqo menganggap mereka sebagai ibu bapanya dan memanggil mereka ibu dan ayah.

‘Ayahnya’, yang bekerja sebagai pembersih, dan ‘ibunya’, seorang suri rumah, tidak tahu tentang status tanpa kerakyatannya atau cara mendaftarkannya ke sekolah, kerana mereka tidak mempunyai dokumen pengenalan Encik Ricqo pada masa itu.

Mereka juga cuba mendapatkan sijil kelahirannya daripada saudara maranya sewaktu ibu kandungnya dipenjarakan, tetapi tidak berhasil.

Encik Ricqo sekali-sekala bercakap dengan ibu kandungnya, yang tinggal di Singapura dan kini mempunyai status PR. Ibu kandungnya tidak pernah memohon status PR untuk anaknya. 

Satu ekstrak kelahiran Encik Ricqo, menyatakan beliau dilahirkan di Hospital Besar Singapura (SGH), dengan sebaris kenyataan: “Kanak-kanak ini bukan warganegara Singapura pada masa kelahiran.”

Ekstrak kelahiran menggantikan sijil kelahiran yang hilang atau rosak.

Encik Ricqo hanya mendapat tahu beliau bukan warganegara Singapura hanya pada 2019, apabila pegawai polis memeriksa beliau dan sekumpulan rakannya pada satu ketika di Clementi.

“Saya memberitahu mereka saya tidak mempunyai kad pengenalan,” katanya sambil menambah bahawa mereka mencurigainya.

Tetapi selepas pegawai bercakap dengan penjaganya, mereka menasihati pasangan itu untuk berunding dengan Anggota Parlimen kawasan mereka.

Mereka berbuat demikian, dan perkara itu dirujuk kepada Pusat Perkhidmatan Penguasa Imigresen dan Pusat Pemeriksaan (ICA). Agensi itu mengeluarkan Encik Ricqo Pas Khas dan, selepas permohonan, ekstrak kelahiran.

Seorang rakan kemudiannya menasihati Encik Ricqo untuk meminta bantuan daripada Pusat Khidmat Keluarga Yayasan Kelab Rotary Singapura di Clementi.

Pekerja sosial dari pusat khidmat keluarga, Encik Muhammad Khalifah Nazir Mohd Ali, kini membantunya melalui prosedur untuk memohon kebenaran kepada pihak berkuasa untuk bekerja di Singapura semasa menggunakan Pas Khas.

Encik Ricqo telah diberi kebenaran untuk bekerja di sini sejak bulan Julai.

Walau bagaimanapun, Encik Ricqo sukar mencari pekerjaan. Selepas berkhidmat sebentar sebagai pekerja gudang, beliau memohon untuk bekerja sebagai pembersih di tiga syarikat berbeza.

Yang pertama tidak pasti tentang mengambil pekerja orang tanpa kerakyatan; firma kedua memberitahunya “tidak mempunyai kuota untuk mengambil pekerja tanpa kerakyatan”. Encik Ricqo sedang menunggu jawapan daripada syarikat ketiga.

Encik Ricqo berkata: “Ibu bapa saya semakin tua dan mengalami masalah kesihatan. Saya mahu bekerja dan mendapatkan wang supaya saya boleh membantu mereka. Tetapi sangat sukar untuk (meyakinkan) orang untuk mengambil saya bekerja.”

Pihak bank memberitahu, beliau tidak boleh membuka akaun simpanan. Semakan oleh ST menunjukkan bahawa sesetengah bank memerlukan warga bukan Singapura untuk menunjukkan pasport dan bukti pembayaran cukai, antara lain, untuk membuka akaun simpanan.

Encik Ricqo, yang tidak mempunyai pasport, berkata: “Saya dilahirkan di Singapura dan telah tinggal di sini sepanjang hidup saya. Adakah saya dianggap sebagai orang asing? Ia sangat mengelirukan.”

Tanpa kelayakan, beliau kurang keyakinan dan sering menganggap dirinya bodoh.

Encik Ricqo berkata: “Sejujurnya, saya berasa sangat bodoh. Semua kawan saya sangat bijak. Mereka mempunyai pendidikan.

“Saya tidak pernah melangkah masuk ke sekolah. Apabila mereka bercakap tentang PSLE ​​(Peperiksaan Tamat Sekolah Rendah) atau apa-apa yang serupa, saya tidak tahu apa yang mereka bincangkan.”

Dapatan Kementerian Ehwal Dalam Negeri (MHA) menunjukkan jumlah orang tanpa kerakyatan yang tinggal di sini telah menurun sejak beberapa tahun, daripada 1,411 orang tanpa kerakyatan pada 31 Januari 2016 kepada 1,109 orang pada 30 November 2020.

Daripada 853 orang tanpa kerakyatan yang tinggal di sini pada 31 Disember 2023, MHA berkata 76 peratus daripada mereka memegang status PR dan boleh memanfaatkan subsidi dalam bidang seperti penjagaan kesihatan, perumahan dan pendidikan.

Encik Ricqo adalah antara 24 peratus orang tanpa kerakyatan yang bukan PR. Mereka diberikan Pas Khas oleh ICA yang membolehkan mereka tinggal di Singapura secara sah.

MHA berkata, kesahihan Pas Khas yang dikeluarkan kepada orang tanpa kerakyatan berbeza mengikut kes. Encik Ricqo perlu memperbaharui pasnya setiap tahun.