PRN Sabah: Skandal rasuah, saingan sengit jadi penentu arah politik negeri

Hari ini, 29 November, menjadi penentu bagi parti politik bertanding dalam Pilihan Raya Negeri (PRN) Sabah ke-17, yang dianggap antara yang paling sengit dan mencabar dalam sejarah pilihan raya negeri itu.

PRN Sabah menjadi medan ujian utama bagi pentadbiran Perdana Menteri Malaysia, Datuk Seri Anwar Ibrahim, memandangkan dinamika politik Sabah sering digambarkan sebagai antara yang paling kompleks di Malaysia.

Ia dipengaruhi kepelbagaian etnik, landskap parti yang sentiasa berubah dan penguasaan ‘politik keluarga’ atau pengaruh dinasti – sekali gus membezakannya daripada pilihan raya di Semenanjung.

Namun, di tengah-tengah kempen sengit untuk meraih sokongan pengundi pada hari-hari terakhir sebelum pengundian, kerajaan pimpinan Datuk Anwar menerima tamparan besar susulan pendedahan dakwaan skandal rasuah yang mengaitkan beliau dan bekas Setiausaha Politik Kanannya, Datuk Seri Shamsul Iskandar Md Akin.

Datuk Shamsul Iskandar didakwa menerima lebih RM600,000 ($188,113) dalam bentuk pelbagai perbelanjaan daripada seorang ahli perniagaan dikenali sebagai Encik Albert Tei. 

Pengerusi Parti Keadilan Rakyat (PKR) Melaka itu juga dikatakan memberi jaminan kepada Encik Tei bahawa jumlah itu akan diperoleh semula daripada beberapa ahli politik Sabah yang didakwa menerima suapan bagi mendapatkan lesen perlombongan di negeri tersebut.

Dakwaan itu diperkuatkan dengan penyebaran video perbualan antara Encik Tei dengan seorang wanita dikenali sebagai Sofia Rini Buyong, kononnya Datuk Anwar memberi ‘lampu hijau’ untuk Encik Tei merakam secara rahsia perbualan yang didakwa menyogok beberapa ahli politik Sabah untuk lesen perlombongan di negeri itu.

Encik Tei yang sebelum ini hanya dikenali sebagai ‘pemberi maklumat’ di peringkat awal pendedahannya mengenai skandal rasuah perlombongan di Sabah pada awal Disember 2024, pernah membuat pengakuan kepada Malaysiakini bahawa beliau membuat rakaman secara rahsia itu menggunakan pen kamera yang dibeli di Shopee.

Dalam masa sama, Datuk Shamsul Iskandar turut dipalit kontroversi mengenai surat sokongan yang dikeluarkannya untuk kontraktor yang membida projek pembinaan hospital di Johor pada 2024 – tindakan yang dilihat melanggar dasar kerajaan Datuk Anwar mengenai tender atau kontrak kerana melibatkan campur tangan seakan lobi politik. 

Kerana kontroversi itulah Datuk Shamsul Iskandar meletak jawatan sebagai Setiausaha Politik Kanan kepada Datuk Anwar pada 25 November, selepas dikatakan melihat ada ancaman dan cubaan jahat untuk menjatuhkan kerajaan Madani.

Menambah lagi kesannya, skandal rasuah itu turut menyeret nama Ketua Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM), Tan Sri Azam Baki, selepas tular dakwaan kononnya beliau pernah bertemu Datuk Shamsul Iskandar bagi ‘menyelesaikan’ kes melibatkan Encik Tei.

Untuk rekod, Encik Tei berdepan beberapa tuduhan di mahkamah termasuk kes rasuah melibatkan ahli politik Sabah. Daripada 14 ahli politik Sabah yang dikaitkan dalam pendedahan Encik Tei, hanya dua setakat ini didakwa bersamanya di mahkamah.

SKANDAL CEMAR REPUTASI

Walaupun Datuk Shamsul Iskandar telah membuat laporan polis menafikan dakwaan yang mengaitkan dirinya dan Datuk Anwar, disokong pula dengan video terbaru dan keterangan penafian oleh Sofia di SPRM, kerosakan persepsi sudah pun berlaku, terutama apabila pendedahan itu muncul pada saat genting kempen PRN Sabah.

Kesan persepsi sebegini memang dijangka menjejaskan sokongan dan kepercayaan pengundi kepada sesebuah parti dan perkara ini diakui oleh penganalisis politik dari Universiti Teknologi Mara (UiTM) yang juga Zamil Penyelidik Ilham Centre, Encik Mujibu Abdul Muis.

Beliau berpandangan, perkembangan tuduhan rasuah yang melibatkan orang kanan Datuk Anwar yang juga Pengerusi Pakatan Harapan (PH) itu berpotensi mempengaruhi naratif pilihan raya, terutama dalam tempoh kempen akhir. 

“Kesan praktikal tuduhan ini bergantung kepada beberapa faktor, termasuk kesahihan bukti, liputan media yang berterusan dan cara kerajaan menangani isu tersebut. 

“Secara teori, skandal yang mendapat perhatian media boleh menurunkan keyakinan pengundi terhadap integriti pemimpin dan parti serta memperkuatkan naratif pembangkang berhubung kebertanggungjawaban selepas kes video rasuah perlombongan sebelumnya. 

“Isu ini masih mempunyai potensi untuk menjejaskan kerajaan, namun ia bukan jaminan untuk mengalihkan majoriti undi secara besar-besaran,” katanya kepada Berita Harian (BH). 

Perkembangan ini turut dipersetujui oleh pengamat politik yang juga Zamil Majlis Profesor Negara dan geostrategis Akademi Penyelidikan Strategik Nusantara, Profesor Dr Azmi Hassan.

“Ya, isu itu sememangnya menimbulkan tekanan dan menggoyahkan sokongan pengundi terutama kepada blok politik dipimpin Datuk Anwar – Pakatan Harapan (PH) dan rakan gabungannya yang juga blok politik tempatan, Gabungan Rakyat Sabah (GRS),” katanya ketika dihubungi BH.

Beliau juga menyifatkan kempen kali ini sebahagiannya bergerak atas naratif ‘parti lokal lawan parti Malaya’, dan sebarang isu di peringkat Persekutuan dengan mudah mencetuskan kesan di Sabah. 

“Yang akan terjejas peluang menang akibat isu rasuah ini adalah calon daripada PH… dan GRS yang bergantung kepada mereka (PH),” katanya lagi.

Dalam PRN kali ini, GRS yang diketuai Pengerusinya, Datuk Seri Hajiji Noor, mengepalai pentadbiran kerajaan Sabah sebelum ini, menjalin kerjasama sulung dengan PH untuk menghadapi PRN ke-17 ini.

Bagaimanapun, mengambil kira dinamika politik Sabah dan demografi pengundi yang kuat berpegang kepada faktor ‘tempatan’, pengamat berpandangan isu tempatan seperti masalah kemudahan asas, masih menjadi faktor utama dalam menentukan pilihan pengundi.

“Dalam konteks Sabah, isu penyampaian perkhidmatan asas seperti bekalan air, elektrik, dan infrastruktur, tetap menjadi faktor utama dalam menentukan pilihan pengundi di peringkat Dewan Undangan Negeri (DUN),” kata Encik Mujibu.

SAINGAN SENGIT CALON

Satu lagi yang mencuri perhatian dalam PRN Sabah kali ini ialah pertembungan sengit antara parti bertanding, dengan jumlah calon yang mencatat rekod tertinggi – 596 orang termasuk 74 calon Bebas – bagi merebut 73 kerusi DUN.

Calon datang daripada pelbagai blok politik termasuk gabungan perpaduan PH-GRS, PH-Barisan Nasional (BN) blok pembangkang, Perikatan Nasional (PN) dan Parti Warisan (Warisan), selain barisan parti tempatan antaranya, Parti Impian Sabah; Parti Perpaduan Rakyat Sabah dan Pertubuhan Kinabalu Progresif Bersatu.

Sebahagian kerusi pula ditandingi paling sedikit oleh empat calon, manakala persaingan paling sengit dan teramai dalam sejarah ialah 14 calon, iaitu bagi kerusi DUN Tulid.

Biarpun perkembangan ini boleh dianggap sebagai tanda kematangan demokrasi – terutama dengan kemunculan begitu ramai calon Bebas yang mahu mengetengahkan suara rakyat, Encik Mujibu berkata ia sebenarnya menggambarkan dua fenomena yang berlaku serentak, termasuk potensi perpecahan undi.

“Pertama, ini menunjukkan demokrasi semakin matang, dengan parti kecil, calon Bebas dan kumpulan baru diberi ruang untuk membawa isu tempatan ke pentas pilihan raya.

“Kedua, ia turut membuka ruang kepada perpecahan undi, apabila persaingan berbilang penjuru meningkatkan kemungkinan kemenangan ditentukan oleh faktor etnik, ketokohan calon dan kekuatan jentera parti,” katanya.

Ini bagi Profesor Dr Azmi pula dijangka menyaksikan keputusan PRN tidak memihak kepada mana-mana parti secara jelas, dengan kemungkinan besar tiada gabungan mampu membentuk kerajaan negeri secara bersendirian.

Beliau menjangkakan Warisan, GRS dan BN berpotensi meraih jumlah kerusi tertinggi, namun tetap tidak mencukupi untuk mencapai majoriti mudah. 

“Tiada satu parti pun yang mampu tubuhkan kerajaan negeri… mungkin tiga parti akan mendapat kerusi terbanyak tetapi masih tak cukup,” katanya.

Melihat kepada keadaan ini, Encik Mujibu menjangkakan kemungkinan keputusan DUN tergantung atau hung assembly akan berlaku disebabkan jumlah calon yang ramai, persaingan berbilang penjuru dan sifat pragmatik pengundi Sabah yang menilai berdasarkan isu tempatan. 

“Ini meningkatkan risiko keputusan terpecah kerana undi tersebar di antara pelbagai calon, sekali gus mengurangkan peluang mana-mana parti atau blok untuk mencapai majoriti mudah,” katanya. 

POTENSI LOMPAT PARTI

Profesor Dr Azmi pula tidak menolak kemungkinan berulangnya senario lompat parti selepas keputusan PRN diumumkan, khususnya dalam kalangan parti kecil serta calon Bebas.

“Di Sabah, itu ‘memang dijangka berlaku’ (lompat parti). Ketiadaan undang-undang antilompat parti di peringkat DUN, berbeza dengan Parlimen, membuka ruang kepada perubahan sokongan demi membentuk kerajaan,” katanya.

Mengenai peluang blok pembangkang terutama PN yang masih panas dengan isu perebutan kuasa dan pertelingkahan dalaman parti komponennya, Parti Pribumi Bersatu Malaysia (Bersatu) – kededua pengamat bersetuju PN masih lemah.

“Saya lihat PN masih jauh untuk mencabar dan menyaingi parti-parti utama lain di Sabah.

“Struktur politik Sabah yang berbilang etnik dan berasaskan identiti negeri, serta corak sokongan tradisional kepada parti berasaskan tempatan seperti Warisan dan GRS, menjadikan medan politik sukar bagi PN di negeri ini, walaupun diakui PN berpotensi memenangi beberapa kerusi tertentu,” kata Encik Mujib.

“Bagi saya Warisan akan mendapat kerusi agak selesa, namun masih perlukan kerjasama dengan parti lain untuk tubuhkan kerajaan. 

“PN pula tidak akan mendapat keputusan yang mereka harapkan kerana terlampau terkait dengan semenanjung dan meninggalkan stigma negatif.

Kata Profesor Dr Azmi lagi, pengundi baru termasuk kelompok belia dijangka menjadi faktor penentu kemenangan parti politik bertanding dan ia akan diperkuatkan dengan kehadiran ramai calon muka baru diketengahkan parti bertanding terutama BN, pada PRN kali ini.

Encik Mujibu berkata kombinasi faktor persaingan sengit, isu tempatan, kuasa pengundi muda dan skandal yang mendapat liputan media menjadikan PRN Sabah kali ini sebagai antara yang paling kompleks dan menarik untuk diikuti. 

Keputusan PRN Sabah malam ini bukan saja akan menentukan arah politik negeri itu, tetapi juga menjadi penanda aras sokongan lebih 1.7 juta pengundi Sabah terhadap kerajaan Persekutuan dan kepimpinan Datuk Anwar.

MAKLUMAT: 

JUMLAH KERUSI: 73

JUMLAH CALON: 596

PARTI POLITIK YANG BERTANDING -

PAKATAN HARAPAN (PH):  22 kerusi

GABUNGAN RAKYAT SABAH (GRS): 55 kerusi 

BARISAN NASIONAL (BN): 45 kerusi

PARTI WARISAN: 73 kerusi

PARTI TEMPATAN DI SABAH: 285

PERIKATAN NASIONAL: 42

BEBAS: 74 kerusi